Het boek 'De schaduwkant van leiderschap; herkennen en vermijden van hoogmoed, ontsporing en excessen' is geen eenvoudig receptenboek met 'do's and dont's'. Ook is het niet gebaseerd op een 'model dat werkt in elke praktijksituatie'. De auteurs, De Haan en Kasozi, verdiepen zich in de schaduw van de leider. Met die schaduwkanten worstelt niet alleen de leider zelf maar ook zijn omgeving. En uiteindelijk maakt dat hem improductief. De Haan en Kasozi presenteren in hun boek de analyses van enkele persoonlijkheden die schaduwboksen. Ook geven zij mogelijkheden om als leider je eigen schaduw te hanteren en te overwinnen. Dat betekent dan manager zijn van je eigen excessen.

 

Er is al het een en ander uitgegeven over leiders. En daar voegen De Haan en Kasozi hun boek 'De schaduwkant van leiderschap; herkennen en vermijden van hoogmoed, ontsporing en excessen' aan toe. Het boek gaat in op de excessieve gedragskant van de leider. Deze 'doorschieters' zijn gedreven om in een hypercompetitieve context de concurrent voor te zijn. Maar dat keert zich op den duur tegen hen. Hun sterkten slaan dan om in zwakten zodat het motiveren, openstellen en tegelijk ook sturen niet meer effectief is. 'Hij wordt een karikatuur van zichzelf', stellen de auteurs.

 

Om dit te voorkomen is het van belang dat de leider geregeld op zichzelf reflecteert en laat reflecteren. En daarin wil dit boek een ondersteuning bieden. Het wil handvatten geven om te voorkomen dat de leider doorschiet in de gedragspatronen die hij in de loop van de tijd ontwikkelt. Daartoe beschrijven de beide auteurs in het eerste deel enkele concepten en kapstokken. Zij geven een overzicht van de omgevingskenmerken van deze turbulente en vaak chaotische tijd en de druk om steeds beter en meer te presteren. Als dat de leider lukt dreigt het gevaar dat hij een superleider wordt in een 'achtbaan van hoogmoed en vernedering'. Hij heeft dan geen contact meer met zijn schaduw. En toch weet hij ergens wel dat hij die heeft maar tegelijk wil hij het eigenlijk niet van zichzelf weten. Er ontstaat dus een soort 'schaduwboksen'. Het betreffende conceptuele hoofdstuk over de schaduw van leiderschap is de kern van het eerste deel.

 

Deel twee bevat de kern van het boek: de 'doorschieters'. De schaduwkanten van de leider gaan hem beheersen, met alle gevolgen van dien, ook voor de omgeving. De mate van kortzichtigheid neemt toe terwijl de relationele slagkracht afneemt. In dit deel bespreken De Haan en Kasozi vele voorbeelden van leiders die voortgedreven (én dus ook geremd) worden door hun eigen schaduw. Zij bouwen bij de analyse van de persoonlijkheden voort op eerder werk van o.a. van Kets de Vries en Ofman. De lezer zal bijvoorbeeld de schizoïde, obsessieve, theatrale persoonlijkheden eerder zijn tegen gekomen. De praktijkvoorbeelden die zij presenteren zijn bijzonder ondersteunend.

 

Het derde deel beschrijft wat eigenlijk het doel is van het boek: het overwinnen van de excessen. En dat begint dus met bewustwording en aanvaarding. Dus niet langer verdringing en er tegenop boksen. Enkele tips zijn van belang om in balans te blijven: reflectie op eigen kwetsbaarheid en tegelijk het ontwikkelen van veerkracht. Daarvoor is het nodig om de eigen sterkten en zwakten aan elkaar te relateren en te zorgen dat ze in evenwicht komen om je volledig onbaatzuchtig te richten op het team. En dus te richten op het belang van de effectiviteit van de organisatie.

 

Want zo omschrijven De Haan en Kasozi leiderschap: 'een functie gewijd aan de effectiviteit van een organisatie'. Dat leidt meteen tot de vraag 'wat is effectiviteit'? Iets verderop in het boek lezen we dat het de 'output' is. Maar ook dat maakt het niet concreet. Bedoelen we dan productie, omzet of winst die een bepaalde invulling van leiderschap verlangt om die effectiviteit op korte termijn te realiseren? Mogelijk dat die druk nog meer het schaduwgedrag triggert. Of zijn het zaken die de effectiviteit op lange termijn bepalen zoals het voortbestaan van de organisatie en de ontwikkeling van enkele organisatie-intelligenties?

 

'De schaduwkant van leiderschap; herkennen en vermijden van hoogmoed, ontsporing en excessen' van De Haan en Kasozi is een aanrader voor iedere leider (ook in spe) die bewust zichzelf een spiegel wil voorhouden ten aanzien van zijn schaduw. In opleidingssituaties voor leidinggevenden biedt het goede achtergrondinformatie. Dus ook voor trainers en opleiders. Dat geldt ook voor mensen in een coachende rol. Voor studenten kan dit boek een goede aanvulling zijn op andere werken over leiderschap.