In ‘De nieuwe Duitse filosofie; denkers en thema’s voor de 21^ste eeuw’ presenteren auteurs een groot aantal vooraanstaande filosofen. Velen van hen zijn in Nederland minder bekend. Maar daar kan deze uitgave verandering in aanbrengen. Zeer bondig, vrijwel steeds zeer toegankelijk en met uitvoerige verwijzingen naar ieders werk maken we kennis met ruim 40 denkers.

 

Celikates en zijn vier mederedacteuren presenteren in ‘De nieuwe Duitse filosofie; denkers en thema’s voor de 21ste eeuw’ enkele filosofen die ook in Nederland bekende en vooraanstaande denkers zijn: Adorno, Gadamer, Arendt, Plessner, Popper en niet te vergeten Habermas. Maar ook minder bekende collega’s staan centraal. Tot de 10 clusters waaronder zij zijn ondergebracht behoren o.a. fenomenologie, hermeneutiek, filosofische antropologie, wetenschapsfilosofie en natuurlijk de kritische theorie.

 

Een goed opgezette inleiding groepeert ‘de nieuwe Duitse filosofie’ als vooraanstaande denkers die hun werken produceren na de Tweede Wereldoorlog. De vraag of al die lieden een brandschoon geweten hebben gaat de inleider niet uit de weg. Ronduit zorgelijk zijn Heidegger (de filosoof als geestelijke Führer naast de politieke Führer), Schmitt ( ‘rechtvaardige strijd van de Duitse rechtswetenschap tegen de joodse geest’) en Gehlen (de opportunist die frequent door het naziregime ontslagen wetenschappers opvolgde).

 

Natuurlijk hebben deze denkers scholen voortgebracht met promovendi die later weer naam hebben gemakt. Velen zijn ‘eigengereide leerlingen’ zoals we in de inleiding lezen. Zij nemen afstand van hun ‘foute’ meesters: Arendt, Löwith, Anders, Jonas en Marcuse. Ook de Frankfurter Schule presenteert zich met hun invloed op het kritische denken. Boeiend is de afsluitende paragraaf in de inleiding over filosofen in de DDR. Niet alleen de Oost Duitse staat eindigt met de val van de muur. Het betekende ook een einde voor deze veelal op het marxisme georiënteerde filosofen. Hun vervanging door West-Duitse filosofen ging erg snel. Waren zij niet de moeite waard; ook niet de kritische filosofen die zich teweer stelden tegenover het regime?

 

‘De nieuwe Duitse filosofie’ is een aanwinst in de rij overzichtswerken van grote denkers. Eerder konden we al genieten van overzichten over Franse filosofen. In de studie over de nieuwe Duitse denkers en thema’s komen we weer op andere belangwekkende sporen dan bij de Fransen. Maar vaak raken die sporen elkaar en zien we wederzijdse beïnvloeding: Latour, Sartre, Baudrillard en Foucault.

 

Eén van de filosofen in deze studie over de Duitse filosofen is de in Nederland mogelijk niet zo’n bekende Janos. Als voorbeeld een korte introductie in deze recensie. “Handel zo dat de gevolgen van je handeling niet in strijd zijn met de duurzaamheid van echt menselijke leven op aarde”, stelt Jonas in zijn kritische benadering van de technologische macht van de mens over de natuur. Als de mens macht heeft, is er ook sprake van verantwoordelijkheid – we zijn collectief verantwoordelijk voor de hele werkelijkheid. De natuur heeft immers een intrinsieke waarde en die waarde is er los van ons. De eigengereide Jonas (gepromoveerd bij Heidegger) uit zijn bezorgdheid. De tot vrijheid veroordeelde mens en diens verantwoordelijkheid zijn voor hem kernthema’s om een filosofie van het leven te ontwikkelen waarin organisme, geest en ethiek samenvallen. Hij is een groot inspirator geworden voor het ‘groene denken’ in Duitsland.

 

Geïnteresseerden in filosofische stromingen en individuele filosofen in het moderne Duitse denken komen rijkelijk aan hun trekken in de omvangrijke studie. Zij worden in staat gesteld zich verder te verdiepen door het lezen van werken die vermeld staan bij de betreffende denkers. Ook studenten krijgen met ‘De nieuwe Duitse filosofie; denkers en thema’s voor de 21ste eeuw’ een mooi overzicht van deze belangrijke periode waarin Duitsland zich moest ontworstelen aan het diepe morele verval in de Tweede Wereldoorlog.