John Holloway neemt een kritisch standpunt in ten opzicht van het neoliberalisme en kapitalisme in 'Crack Capitalism'. Zijn kritische analyses monden uit in een protestaanpak die nodig is als de menselijke waardigheid in het geding is.

 

John Holloway stelt in zijn boek 'Crack Capitalism' dat momenten van reflectie nodig zijn als de menselijke maat onder druk komt. Reflecteren voorkomt dat we vervreemden van zaken die er wezenlijk toe doen in het leven. Het kritiseren van neoliberale dominanties moet volgens Holloway uitmonden in het laten kraken ('crack') van het kapitalistische systeem. Als er sprake is van onrechtvaardigheid, oorlog, geweld, discriminatie, ongelijkheid en of vervreemding moeten we ons inzetten voor een betere wereld. Je laat het onrechtvaardige systeem dan kraken door niet mee te doen met wat 'men normaal vindt'.

 

Het is hetzelfde kraken als we een bevroren rivier op schaatsen. Je voelt en hoort het ijs kraken. Het zijn barsten die zich voortzetten en vertakken. 'Nee' zeggen tegen de druk om te consumeren als je niet wilt, niet meedoen met de sociale druk om nog verder of vaker op reis te gaan of anderszins bij te dragen aan het vergroten van je ecologische' foot print'. Ook 'nee' zeggen als de menselijke waardigheid in arbeidssituaties niet voorop staat. Of als aandeelhouders de enige belanghebbenden zijn voor het management en alleen geld geldt.

 

Hoe krachtiger het bewustzijn dat het gaat om menselijke waardigheid, hoe sterker je het systeem moet laten kraken. "Dignity is the unfolding of the power of NO" (p. 19). Het is dus noodzakelijk om non-conformist te zijn in situaties waar het doel de middelen heiligt volgens Holloway. Hij hecht veel waarde aan horizontale sociale verbintenissen. Vanuit die horizontale netwerken kunnen mensen tegenwicht mobiliseren. En, voegt hij eraan toe, het is van belang de 'cracks' te vieren met elkaar.

 

Kunnen we dan spreken over rebelleren tegen de gevestigde orde? Vanuit het standpunt van het neoliberale perspectief is het antwoord zonder meer 'ja'. Want bedreigend. Vanuit het perspectief van de mensen die onrechtvaardig worden behandeld is 'crack' echter volslagen gerechtvaardigd. En dat geldt ook voor mensen die niet meer kritisch denken en zich uitsluitend laten meezuigen in consumptiepatronen. Uitwassen van het neoliberalisme laten kraken kan dus tot sociale spanningen leiden tussen verschillende groepen belanghebbenden.
Maar zonder spanning komt er geen verbetering.

 

John Holloway (1947, Ierland) is werkzaam in het 'Institute for Humanities and Social Sciences at the Autonomous University of Puebla'. Hij is een marxistisch georiënteerde hoogleraar socioloog en filosoof. Zijn kritische reflecties bouwen voort op filosofen en wetenschappers van de Frankfurter Schule. Deze kritische groep is niet gericht op reproductie van de samenleving maar op verandering. Ardorno, Horkheimer en Marcuse citeert Holloway dan ook geregeld. Marcuse sprak al decennia geleden over de 'grote weigering' om aan allerlei praktijken gehoor te geven. Maar reclame, cultuurindustrie en neoliberale ideologieën staan die weigering in de weg concludeerde hij in zijn 'Een Dimensionale Mens'.

 

'Crack Capitalism' is een uitstekend boek voor mensen die zich (verder) willen laten voeden met maatschappij kritische reflecties. Het boek voedt hun stellingname t.o.v. die neoliberale praktijken waar de menselijke maat ontbreekt. Is het laten kraken van het zeer machtige neoliberale systeem ook effectief? 'Crack Capitalism' kan effectief zijn als veel mensen zich in horizontale constellaties verbinden en een 'nee' laten gelden waar dat geboden is.