Wetenschap en techniek ontwikkelen zich steeds sneller om mensen te verbeteren. Is er een techno-wetenschappelijke verwildering in aankomst die de essenties van mens-zijn fundamenteel verandert? Bas Heijne laat in Kleine Filosofie van de Volmaakte Mens vijftien wetenschappers aan het woord.

 

Moeder natuur krijgt lof van een van de wetenschappers in Kleine Filosofie van de Volmaakte Mens. Maar ook een draai om de oren want er zijn ook ziekten, beperkte capaciteiten en vroegtijdige ouderdom. We moeten ons niet langer bij de tirannie van ouderdom, ziekten en dood neerleggen. En dus zintuiglijke en neurale mogelijkheden verbeteren. Weg met de slavernij van onze genen. We bepalen het zelf wel.

 

Wetenschap en techniek zijn op weg om transhumanen (mensen met niet-menselijke eigenschappen) en posthumanen (voortkomend uit mensen maar geen mens meer) te vormen. Het zal mogelijk zijn om spieren, geheugencapaciteit, lichaamslengte, geslachtskeuze en levensverwachting ingrijpend te beïnvloeden. Men vraagt en wij produceren.

 

Biologen, neurologen, chemici en bijvoorbeeld neuropsychologen ontwikkelen met steun van artificiële intelligentie ongekende mogelijkheden. Gentechnologie, nanotechnologie, chiptechnologie, kwantum computing, robotica, brain-computer interfaces en wat niet meer zijn de komende tijd in staat posthumane kenmerken te ontwikkelen met bovenmenselijke intelligenties. Onze huidige menselijke begaafdheden kunnen die cognitieve architecturen niet meer bevatten.

 

Kunnen we dan te maken krijgen met individu overkoepelende, zichzelf coördinerende activiteiten? Een soort wereldbrein. Daarmee zijn we bij Brave New World (1e uitgave 1932!) met gedetermineerde productie als alfa, ypsilon of toekomstige ... Achter deze kweekstrategieën bevindt zich de centrale staatsmacht die laat kweken vanwege hogere economische en politieke idealen. Ook na de kweekfles blijft de mens in 'een fles'. De mens is immers niet van zichzelf; het africhtingsproces gaat voort. Weg met huwelijk, moederschap, Christendom en vrije keuze. O, prachtige heerlijke, nieuwe wereld.

 

In Brave New World is het de staat die eugenetische doestellingen heeft. Dat geldt niet bij de wetenschappers in Kleine Filosofie van de Volmaakte Mens. Nauwelijks geremd door regelgeving stuwt carrièredrift de ontwikkeling en vooruitgang. Snelle verspreiding van toepassingen neemt toe als de commercie erbij betrokken raakt en de ontwikkeling van morele en wetgevende kaders stagneert.

 

Sommigen benadrukken het belang van nieuwe denkkaders. Over wat mens-zijn is, over ziel, bewustzijn en over de zelfloze egomachine die we zijn. Ontwikkelen we geen nieuwe moraal dan gaat de wetenschap verder. Zonder specifiek doel, beperking of enige vooruitziende blik. Uiterst creatief voltrekken zich wetenschappelijke processen die de menselijke natuur steeds verder onttovert.

 

Heeft in de toekomst een individu nog recht om geboren te worden en op een daarop aansluitende open toekomst? Blijven we hechten aan het toeval, aan verwondering, het overweldigende en ontzagwekkende? Of komen nederigheid bij en verantwoording voor het 'ongevraagde' onder druk? Mag iemand het recht hebben om niet de eigen genetische code te kennen? Wat doen we met een nieuwe klassenmaatschappij waar de verbeterde mensen sterkere rechten opeisen dan de achterblijvers? Is er dan nog sprake van solidariteit? Een van de filosofen concludeert: hoe ver kunnen wetenschap en techniek gaan en welke invloed laten we toe op onze moraal?