De studie 'Wijsgerige Ethiek' is geschreven door de oud-hoogleraren Den Hartogh, Jacobs en Van Willigenburg. Zij nodigen de lezer uit mee en tegen te denken, argumenten te ontwikkelen en begrippen en vooronderstellingen te analyseren. Het is een zoektocht naar doordachte en beargumenteerde redeneringen. Grote denkers doen de aftrap en eigentijdse problematieken en uitdagingen vragen om een weloverwogen antwoord.

 

'Wijsgerige ethiek' presenteert een overzicht van descriptieve ethiek, normatieve ethiek en meta-ethiek. Belangwekkende thema's komen aan de orde, zoals relativisme, de invloedssfeer van de ethiek (morele status) en ethiek in sociale verbanden. Vraagstellingen rond welzijn, zingeving, rechtvaardigheid en zorgethiek geven uitstekende doorvertalingen. De normatieve theorieën worden helder uiteen gezet: het consequentialisme, deontologie en de deugdenleer.

 

Den Hartogh, Jacobs en Van Willigenburg schetsen ook een beeld van de historische ontwikkeling van het kernvak ethiek binnen de wijsbegeerte. Voor Aristoteles is het reflecteren op het goede leven en de perfecte mens. En tegenwoordig: reflecteren op onze handelingspatronen t.o.v. ieder die het betreft. Al snel komen bij ethiek de normatieve gedragsaanwijzingen naar voren. Dat geldt niet voor de meta-ethiek. Zij wil zelf geen antwoorden geven op normatieve vragen maar probeert de vragen en antwoorden te doorgronden. Dus onderzoekt de aard van de normatieve argumenten en de gevolgen voor de ethische oordeelsvorming t.a.v. goed/slecht, juist/onjuist, intrinsieke waarde, e.d.

 

Het doel van 'Wijsgerige ethiek' is de lezer te ondersteunen bij het reflecteren op zijn eigen emotioneel en normatief geladen argumenteren. Inzicht in het consequentialisme maakt dan duidelijk dat die wijze van argumenteren zich richt op de gevolgen. Deontologisch redeneren stelt juist de aard van de handeling centraal nog afgezien van het doel en effect. Het karakter van de degene die handelt en diens houding vormen het focuspunt voor de deugdenethiek.

 

Al lezend krijg je gevoel met het systematisch reflecteren op moraal. Dit reflecteren op waarden en normen is de ultieme doelstelling van ethiek. Daarbij zijn de grote filosofen en theorieën ons behulpzaam. Aristoteles, Kant, Mill, Hobbes, Rawls om er slecht enkele te noemen. Het deel over sociale verbanden presenteert een verzameling van sociaal-ethische-contract-theorieën. Zo vroeg Hobbes zich af hoe een samenleving eruit zou zien zonder politiek gezag. Zo'n natuurtoestand (allen tegen allen zien we in oorlogsgebieden) willen we achter ons laten door een sociaal contract te sluiten met anderen.

 

In dat zelfde deel ook aandacht voor zorgethiek. In dit prachtige hoofdstuk lezen we dat morele bekommernis niet zo zeer voortkomt uit algemene regels voor weldoen, maar juist uit de zorgrelatie. Daaruit komen betrokkenheid, zorg, liefde en compassie voort. Het is de gevoeligheid voor de nood van de ander die de mens in bekommernis brengt ongeacht wie het betreft. Zorg tonen vraagt dus om een bepaalde receptiviteit voor noden. Je wordt in beslag genomen door de ander zoals de filosoof Levinas stelt. Het is niet de plicht die spreekt maar de toewijding.

 

Interessant is dan het debat of rechten in de moraal centraal moeten staan of zorg. Vertaal je deze vraag door naar maatschappelijk niveau dan heb je te maken met twee verschillende samenlevingen. De één gedreven door het opkomen van de rechten van individuen en de ander aangetrokken door de ander die een vraag of een nood heeft. Het geluk van de ander om wie je geeft is immers deel van je eigen geluk. Zó opgevat zou zorgethiek niet alleen toebehoren aan een zorgsector waar zorgverlening altijd een relationele handeling is. Zorgethiek is de basis voor het sociaal contract.