Mensen produceren zelf hun cultuur. Hun redeneerpatronen en symbolen bepalen 'hoe te zijn'. Cultuur functioneert als sociale ordening; reduceert onzekerheden, maakt voorspelbaar en geeft verbondenheid. Wat mensen zelf ontwikkelen verwordt tot een sociaal feit: 'zo zijn onze manieren'. Geldt dát ook voor apen?

 

Ook apen gebruiken klanken om duidelijk te maken dat dít een banaan is en dát een appel. En iedere groep gebruikt weer andere klanken en kreten met een groepseigen betekenis. Dus ook apen hebben taalvermogen volgens Britse onderzoekers in Current Biology. Apen zijn net zo als mensen in staat om voorwerpen, hulpmiddelen en gebeurtenissen (bijvoorbeeld dat er een leeuw aankomt) van klanken te voorzien. Kennelijk hebben die apen in die groep afspraken gemaakt over hoe je iets moet interpreteren, welke betekenissen je eraan moet geven en welk waardeoordeel geldt.

 

Negen chimpansees waren overgeplaatst van de Beekse Bergen naar de zoo in Edinburgh. Ze kwamen daar in een hok met negen soortgenoten. De Schotse chimpansees gebruikten andere klanken om zaken te duiden. Wie neemt nu de taal van de andere groep over om een banaan of om gevaar te duiden? De integratie verliep niet zo snel. Na een jaar hadden de dieren nog niet elkaars taal overgenomen. De chimpansees keken de kat uit de boom. Maar na drie jaar begonnen de chimpansees gemengde subgroepjes te vormen om contact te leggen. De Nederlandse chimpansees namen vooral de Schotse kreten over.

 

De onderzoekers vroegen zich af of dat lag aan het Schotse alfamannetje. Die vraag ligt voor de hand omdat cultuur en macht in elkaars verlengde liggen. Met andere woorden de verschillende subgroepen in een cultuur worstelen altijd met de vraag 'wie heeft het hier voor het zeggen?'. Dat speelt ook in organisaties waar managers het opnemen tegen informele leiders om het voor het zeggen te hebben. Ook bij chimpansees is dat een ingewikkeld proces. Soms passen deze apen zich aan hoger geplaatsten aan. Maar ook vaak aan soortgenoten die lager in de hiërarchie staan.

 

De onderzoekers concluderen hier dat de fysieke plaats van beslissende invloed is geweest in het proces van 'wie past zich aan wie aan?'. De Nederlandse apen gingen naar Edinburgh en niet omgekeerd. Zijn we daarom altijd zo druk bij fusies tussen organisaties met de vraag wie naar welk kantoor verhuist?

 

Taal is essentieel in elk socialisatieproces. Taal bestaat niet alleen uit woorden die een voorwerp of gebeurtenis duiden. Taal creëert een leefwijze. Je ontwikkelt namelijk met elkaar enige gelijkheid in interpreteren, betekenisverlening, waarden en gedragsaanwijzingen. Cultuur zorgt ervoor dat er niet te veel strijd ontstaat over wat zich aandient en hoe ermee om te gaan. Voor chimpansees die behoren tot een bepaalde groep is een tak niet zo maar een willekeurig ding. Het is een symbool met een bepaalde betekenis. In een bepaalde groep chimpansees bestaat er een afspraak dat die tak iets is om er wat mee uit het water te vissen en/of om ermee te meppen. En in die groep geven die chimpansees er een bepaalde klank aan. Er is overeenstemming; ze zijn in cultureel opzicht op elkaar afgestemd. Het lijken wel mensen ...