Oud worden plaatst men vaak in twee uitersten: als een ramp tegenover het is een feest. Frits de Lange presenteert in 'Eindelijk volwassen 'een alternatief perspectief. Het is de oudere mens in-wording die zijn wijsheid verdiept vanuit doorwrochte levenservaring, reflectievermogen en zelfkennis; zich beschikbaar stellend voor anderen.

Emeritus hoogleraar ethiek Frits de Lange laat in Eindelijk volwassen een alternatieve benadering zien voor mensen die de tweede levensfase hebben bereikt. De Lange bouwt voort op verschillende wetenschappers en concludeert dat de tweede levenshelft gepaard gaat met het geleidelijk ontwikkelen van een andere visie op jezelf, op anderen, op de natuur en op het leven. Het gericht zijn op en gehecht zijn aan jezelf als individu neemt daarmee steeds meer af en het openstellen voor de buitenwereld neemt toe.

 

LICHTGEWICHT ZELF
Het ego van de oudere lijkt steeds meer op te lossen in deze fase van onthechting, zich bewust wordend deel uit te maken van de aarde en van de totale mensheid. Het loslaten van die neiging tot zelfexpansie en juist het ontwikkelen van een ‘lichtgewicht zelf’ is een van de kernonderdelen van de wijsheid van de tweede levenshelft.

 

Iris Murdoch noemt dat de nederige mens die de dingen anders ziet - zoals ze werkelijk zijn - omdat je jezelf als ‘niets’ ziet. Het is een proces van zelfrelativering via zelfverruiming naar uiteindelijk zelfonthechting, concludeert De Lange. Illustratief bij dat proces van zelfonthechting is een dichtregel van Elisabeth Eybers; ‘Ek mis myself steeds minder’ in een van haar gedichten.

 

DEUGD VAN NEDERIGHEID
In dat proces van zelfonthechting versterkt zich de deugd van nederigheid waardoor de compassie voor anderen en de natuur toenemen. Dat kan uitmonden in aanwezig zijn om volgende generaties te helpen om zich een toekomst in te beelden. Hierbij krijg je een associatie met de Franse filosoof Levinas: de ander of het andere moet je niet inkapselen en ter beschikking stellen van jezelf. Levinas stelt in zijn omvangrijke oeuvre dat de mens zich van zichzelf kan onthechten als hij naar zichzelf kan kijken alsof hij een ander is. Dat kan ertoe leiden dat hij de ander ziet als een ander mens dan daarvoor.

 

RELATIEVE CONTROLE
Uiteraard moet dan de oudere niet terugvallen op een ego uitstraling van ‘kijk ik eens hoe wijs ik ben’. De Lange volgend is oud worden open blijven staan voor nieuwe ervaringen, innerlijk inzicht (ook in eigen schaduwkanten), emotionele stabiliteit, morele gevoeligheid en er iets van willen maken. En ook leren onderscheid te maken tussen situaties waarop je wel of niet invloed kunt hebben. Met als uitkomst energie aanwenden voor mensen en zaken die je aangaan. Uiteraard hoort daarbij dat de oudere leert omgaan met zijn beperkingen en dus met de grenzen aan zijn zelfsturing. Er is steeds meer sprake van een relatieve controle over het eigen goede leven en vertrouwen in een geheel dat hem als individu overstijgt.

 

ALTERNATIEF PERSPECTIEF
Frits De Lange heeft het thema van de wijze oudere belicht in Eindelijk volwassen; de wijsheid van de tweede levenshelft. Hij voegt in deze studie duidelijk iets toe als een alternatief perspectief op ouder worden. Hij overstijgt de tweedeling van oud worden als verval of absolute misère tegenover de leeftijdloze en weerbare oudere. Hij noemt dat de wijze oudere die zichzelf steeds beter doorgrondt, relativeert en onthecht aan zijn ego. Daardoor ontstaat er ruimte voor compassie voor de medemens. En ruimte om zich in te zetten voor een betere wereld voor toekomstige generaties.

Deze studie kan uiteraard van belang zijn voor ouderen zelf, maar ook voor studenten die een professie ambiëren waarin zij te maken krijgen met senioren. Veel professionals die beroepshalve met ouderen werken kunnen hun eigen inzichten verdiepen met deze studie van Frits de Lange.