Hartmut Rosa is een belangrijke Duitse denker over sociologische en sociaal filosofische onderwerpen. In zijn nieuwste boek leven in tijden van versnelling analyseert hij de druk van sneller, meer, nieuwer en beter. Tevens presenteert hij een pleidooi voor resonantie.
In de studie leven in tijden van versnelling; een pleidooi voor resonantie analyseert Hartmut Rosa de drie processen waardoor druk in de samenleving toeneemt. Als eerste de technologische ontwikkelingen die doelgerichte transport-, communicatie- en productiemogelijkheden voortbrengen. De maatschappelijke invloeden die ertoe leiden dat de tijdsduur om terug te vallen op de betrouwbaarheid van collectieve ervaringen en verwachtingen afneemt. Het actuele heden wordt dus steeds korter in tijdsduur. Als derde het intensiveren van het levenstempo door de mensen zelf. We hebben geen tijd want we zijn druk. Het aantal handelingen per tijdseenheid, meer in minder tijd, neemt drastisch toe.
Rosa bespreekt ook het fundamentele principe van onze maatschappij: winst als ultieme drijfveer in de kapitalistische economie met haar logica van hyperconcurrentie. Tegen de elkaar versterkende samenwerking tussen technologie en maatschappelijke invloeden zijn individuen niet opgewassen. Je moet wel mee en aanvaardt het als een ‘tredmolenlogica’. Maar het aantal uitvallers met depressie en burn-out neemt drastisch toe bij wat Rosa noemt ‘de retoriek van het moeten’. Vanuit het kapitalistische systeem zijn depressie en burn-out ongewenste bijeffecten in ons moderniseringsproces.
Volgens Rosa bundelen in onze laat moderne maatschappij de totalitaire krachten zich om alle subjecten te onderwerpen. Alles is uitsluitend gericht op innovatieverdichting, groei en versnelling om die moderniteit steeds verder te verfijnen. Mensen kunnen zich daarom niet meer onttrekken aan deze groeidwang die hen doordringt in al hun levenssferen. Kritiek daarop is vrijwel onmogelijk omdat de omringende druk zich manifesteert in alles wat een mens omringt. Er blijft slechts weinig tijd over voor aardigheidjes, verveling en ledigheid – voor ongedwongen genieten en te zijn wie je eigenlijk bent.
Gewoon eens lekker vervelen, zoals Prins (2007) dat noemt, is er niet meer bij. De tot triviaal verklaarde tijdverkwisters moeten niet alleen in de arbeidssituatie worden teruggebracht. De individuele mens doet zichzelf dat ook aan. Na enkel dagen vakantie worden al plannen gemaakt voor de volgende reis en de nieuwe laptop, auto of mobiel wordt aanvaard met het idee dat de volgende weer meer technische snufjes zal hebben. Het is allemaal ter beschikking maar het kan ons niet meer raken. De omringende netwerken van betekenissen ontnemen onze autonomie. De mens staat tegenover een ander mens en tegenover dingen waar alleen nog omloopsnelheid geldt. Bij het verlies van onze vrijheid en authenticiteit neemt de vervreemding toe van de ruimte en tijd. En vervreemden we steeds meer van onze eigen handelingen en van onszelf.
Rosa heeft een nawoord opgenomen in de Nederlandse vertaling van Huub Stegeman. Hij benadrukt dat het goede leven bestaat uit de beantwoording van de vraag hoe wil je leven en in de wereld zijn. Resonantie ziet hij als oplossing. Resonantie is tegengesteld aan vervreemding en kan het richtsnoer zijn voor een zoektocht naar een geslaagd leven waarin het ik zich verhoudt tot de wereld in een erkenningsrelatie. Voor Rosa is dat een relatie die zich laat kenmerken door de menselijke maat, dus een niet-instrumentele, horizontale relatie. Een dynamische relatie waarin de mens geraakt wordt door een medemens. Zij bevinden zich dan in een echte ontmoeting waarin elkaar bereiken centraal staat. Een relatie waarin de een de ander niet beschikbaar stelt, kunnen we met Levinas (1987) zeggen.
Voor mensen die kritisch willen reflecteren op onze samenleving is leven in tijden van versnelling een uitstekend boek. De studie biedt verdiepende analyses van onze westerse cultuur waarin alleen groei en versnelling centraal staan. Begeleiders, zoals coaches en psychologen hebben baat bij het pleidooi dat Hartmut Rosa houdt voor resonantie. Ook mensen die het onderspit delven in hun woon- en werkomgeving waar versnelling het kernstreven is zullen veel herkennen van de dagelijkse tredmolenlogica waarin zij worden ondergedompeld. Marli Huijer schreef speciaal voor Nederland een introductie op het werk van 'onthaastingsgoeroe' Hartmut Rosa.
Petervan den Boom heeft deze recensie geplaatst bij managementboek op 2 februari 2017 .