De filosofie van Emmanuel Levinas - in haar samenhang verklaard voor iedereen

De filosofie van Emmanuel Levinas - in haar samenhang verklaard voor iedereen

Hits: 7993

In De filosofie van Emanuel Levinas leidt Jan Keij de lezer door het niet zo toegankelijke denken van deze Franse filosoof. De ondertitel geeft het doel van Keij aan: in haar samenhang verklaard voor iedereen. 

De relatie tot de Ander
De boeken van Levinas zijn voor veel mensen moeilijk te doorgronden. Dat zit niet alleen in zijn taalgebruik. Levinas is een andersoortige filosoof dan zijn westerse collega’s. Hij schudt onze denkpatronen danig door elkaar. Het westers denken kenmerkt zich naar zijn idee door totaliteitsdenken omdat we het ‘ik’ centraal stellen. Het vertrekpunt moet juist de ander zijn. In zijn boeken schrijft hij (maar niet consequent) de ander met een hoofdletter. De relatie tot de Ander en dat is ieder en alles wat niet tot mijn ego behoort. Terecht dat Keij diepgaand ingaat op kernvoorwaarden om de ander in de relatie centraal te stellen. Het boek De filosofie van Emanuel Levinas in haar samenhang verklaard voor iedereen is een belangwekkend boek om de studies van Levinas goed te begrijpen.

Met name de zienswijze van Levinas over de ethische raakbaarheid door de ander is niet alleen van belang voor professionals zoals in de zorg en onderwijs. Ook in de opvoedingspraktijk is niet jouw ik maar de relatie met de anderen van belang om diepgaand te doordenken. En wat te zeggen over management waar het zo langzamerhand volledig is geaccepteerd om jezelf als manager centraal te stellen. Met als consequentie dat de werkers vervallen tot een instrument om doelen te realiseren. Daarmee schuift het onderwerp zingeving van de directietafel. Nog een voorbeeld: de relatie van ons met het milieu, het andere.

Geraakt worden door het appel van de ander
De ander en het andere in relatie met mij centraal stellen, betekent openstaan voor het appél dat de ander op mij doet. Het betekent dat je je laat raken door de vraag die de ander stelt om hem verder te brengen in het leven. Ik moet dat appél beantwoorden want ik word geraakt en dus richt ik mij op die ander. In mijn gevoeligheid voor de ander ben ik dus ethisch raakbaar. Natuurlijk is die relatie tot de ander niet geïsoleerd van de context. Er zijn altijd derden (en vierden en tot het oneindig toe) die belangen en verwachtingen hebben. Dat betekent ook dat de vraag ‘wat is goed’ niet zomaar te beantwoorden is. Het goede is altijd breekbaar maar dat mag niet betekenen dat ik de ander dan maar moet negeren.
 
Keij voert ons door het denken van de Joodse filosoof Levinas. Maar Keij doet meer. Hij ondersteunt zijn interpretaties met vele andere filosofen en ook met boeiende voorbeelden uit de wereldliteratuur. Schrijvers die geregeld passeren zijn o.a. Baudelaire, Borges, Camus, Sartre, Conrad en Dostojewski. Heel verfrissend en ondersteunend zijn de citaten uit hun romans en poëzie om Levinas te verstaan. Maar je moet goed in de gaten houden wie spreekt in het boek van Keij. Is dat Levinas zelf, is het Jan Keij die interpreteert of zijn het de andere filosofen en schrijvers die Keij in een betekenisvolle samenhang erbij betrekt?
 
Keij (die zelf is gepromoveerd bij Levinas) maakt het lezen van o.a. het hoofdwerk van deze Franse filosoof, Totaliteit en Oneindigheid, toegankelijk. Dat doet hij in een bezielende uitleg en fraaie voorbeelden. Je hoort de verteller Keij spreken als je Levinas leest. Levinas is een aanrader voor ieder die wil los komen van geijkte denkstructuren die soms zo destructief uitpakken in ons westerse denken.

 

Over Peter van den Boom
Peter van den Boom is consultant bij Boom Training and Consultancy en docent bij verschillende master- en MBA-opleidingen. Hij is tevens auteur van een groot aantal artikelen en enkele boeken.

Peter van den Boom heeft deze recensie gepaatst bij Managementboek op 9 januari 2017.   

,